Ethereum ağı, binlerce kripto para birimine, genişleyen merkeziyetsiz finans sektörüne ve sayısız NFT projesine ev sahipliği yapıyor. Artan popülaritesinin bir sonucu olarak, artan faaliyet dönemleri ağ tıkanıklığına ve kullanıcılar için yüksek gas ücretlerine neden oluyor.
Her Ethereum bloğu, tümü Ethereum Sanal Makinesi (EVM) tarafından yapılan hesaplama yapması gerektiren birçok işlem içeriyor. Bu çalışma gas birimlerinde ölçülür. Örneğin en temel işlem türü olan hesaplar arası ETH transferi 21.000 gas birimini kapsıyor. Daha karmaşık işlemlerin yürütülmesi için daha fazla gas gerekir ve her bloğun teorik olarak maksimum boyutu 30 milyar gas birimidir (yine de dinamik gas fiyatlandırmasıyla 15 milyar birimlik bir hedef korunur).
Tıkanıklık, blok alanı talebi yüksek olduğunda meydana gelir ve her bir gas birimi için ödenen fiyatı yükseltir. Sınırlı verim, bir işlemin, merakla beklenen bir NFT’nin basımı gibi belirli dönemlerde hızlı bir şekilde işlenmesini sağlamanın astronomik derecede pahalı olabileceği anlamına gelir.
Rollup’lar, güvenlik ve merkeziyetsizliği korurken, ana Ethereum ağından talebin bir kısmını alarak bu sorunu çözmeyi amaçlıyor.
Rollup’lar, birçok işlemi gruplar halinde bir araya toplayarak ve bunları zincir dışında yürüterek EVM'nin iş yükünü azaltır. Her grubun içeriği, gruptaki işlemlerin geçerliliğini doğrulamak için Ethereum ana ağında tek bir işlemde yoğunlaştırılır.
Gruplandırma, proof-of-stake ağlarındaki doğrulayıcıların rollup eşdeğeri olan sıralayıcılar tarafından yapılır ve doğrulama yöntemi, rollup türüne bağlı olarak değişir:
Optimistic rollup’lardan (Optimism ve Arbitrum gibi) alınan gruplar, itiraz edilmedikçe geçerli kabul edilir. Her toplu iş için ana ağ işlemleri, toplu işteki tüm işlemlerin yeniden yapılandırılabileceği sıkıştırılmış veriler içerir. Bir haftalık bir meydan okuma süresi boyunca, sıralayıcıdan ana ağ kullanıcıları tarafından bir fraud proof (dolandırıcılık kanıtı) hesaplaması istenebilir. İşlemlerin yanlış olduğu tespit edilirse, rollup operatörü, doğrulayıcıların hissesinin kesilmesine benzer bir ceza alır. Meydan okuma süresi, resmi köprü aracılığıyla ana ağa çekilirken yedi günlük bir gecikmeye yol açar, ancak çok daha hızlı 3. taraf seçenekleri mevcuttur.
Bununla birlikte, Zero-knowledge rollup’ları (örn. Loopring ve zkSync), kriptografik validity proof’larını (geçerlilik kanıtlarını) doğrudan ana ağa gönderir. Bu kanıtların hesaplanması ve doğrulanması, özel donanım ve ana ağ gas ücreti gerektirdiği için çalıştırılması daha pahalıdır. Ancak, işlem kesinliği hızlı bir şekilde sağlanır ve kullanıcılar uzun gecikmeler olmadan ana ağdan çekim yapabilir.
Fraud proof’lar veya validity proof’lar yoluyla olsun, her iki rollup türü de zincir üzerinde tüm işlemleri gerçekleştirmeye gerek kalmadan Ethereum'un güvenliğini ve merkeziyetsizliğini devralır. Sonuç olarak, önemli ölçüde daha düşük ücretlerle güvenilir bir ağ sunabilirler.
Stake DAO, kısa bir süre önce Liquid Locker'larımız aracılığıyla Arbitrum'a zincirler arası güçlendirme getirdi. lockers.stakedao.org adresinden inceleyebilirsiniz.
